De relatie tussen schapen en herdershonden
Wie weleens een herder met zijn hond een kudde schapen ziet aansturen, verbaast zich wellicht over hoe soepel het gaat. De hond fluit de kudde bij elkaar, doet een stap naar links of rechts, en de schapen reageren direct. Maar waarom is dat eigenlijk? Waarom laten schapen zich ogenschijnlijk zo makkelijk hoeden door een hond?
Natuurlijke drang tot groepsgedrag
Een belangrijk aspect in het gedrag van schapen is hun sterke kudde-instinct. Schapen zijn prooidieren en overleven in de natuur vooral door in groep te blijven. Wanneer één schaap in beweging komt, volgen de andere vrijwel automatisch. Geen enkel schaap wil namelijk achterblijven, omdat dat de overlevingskansen drastisch verlaagt. Dit groepsgedrag maakt schapen erg stuurbaar als een herdershond hun bewegingen leidt.
Reageren op dreiging
De hond wordt door de schapen gezien als een potentiële dreiging. Hoewel de getrainde herdershond hen zelden aanvalt, maakt zijn houding — laag bij de grond, met intense blik en snelle, gerichte bewegingen — duidelijk dat hij de baas is. Schapen reageren instinctief op deze signalen en kiezen ervoor om zich te verplaatsen weg van de hond, naar de richting die de hond stuurt.
Generaties van domesticatie en gewenning
Schapen worden al duizenden jaren samen met herdershonden gebruikt in de veeteelt. De dieren zijn inmiddels zodanig gedomesticeerd dat ze gewend zijn aan het werk van een hond. Er is dus sprake van een zekere mate van aangeleerd gedrag. In veel kuddes worden lammeren vanaf jonge leeftijd blootgesteld aan herdershonden, waardoor ze leren dat ze moeten luisteren naar de signalen van de hond.
Natuurlijke selectie binnen de kudde
Kuddes ontwikkelen vaak collectief gedrag, maar ook binnen een kudde zijn dominante en volgzame dieren. Door de jaren heen bleek dat schapen die zich makkelijk laten leiden door honden, minder stress ervaren en dus beter presteren in het veld. Op die manier blijven de kalmere, volgzame dieren vaker in de kudde, wat het hoedproces nog soepeler laat verlopen.
Samenwerking tussen mens en dier
De herdershond is onmisbaar voor het succesvol houden van schapen in open velden zoals het Dwingelderveld. De samenwerking tussen mens, hond en schaap is eeuwenoud en gebaseerd op vertrouwen, instinct en training. De hond weet precies hoe ver hij kan gaan zonder paniek te veroorzaken, en de schapen begrijpen dat ze zich veilig voelen zolang ze samen blijven en de aanwijzingen van de hond volgen. Dat alles maakt het hoeden van schapen tot een bijzonder natuurlijke en effectieve manier van dierenbeheer die nog altijd actueel is.
