De herkenbare geur van oude boeken
Iedereen die wel eens een oud boek heeft opengeslagen, weet het: er komt een heel eigen geur vrij. Veel mensen ervaren die geur als rustgevend, nostalgisch of zelfs een beetje magisch. Maar wat ruik je nu eigenlijk als je neus in zo’n vergeeld boek verdwijnt? En waarom kunnen twee oude boeken heel anders ruiken? Deze alledaagse vraag blijkt verrassend interessant.
Wat veroorzaakt de geur van oude boeken?
Boeken bestaan vooral uit papier, inkt en lijm. Vooral het papier speelt de hoofdrol in de bekende ‘oude-boekengeur’. Papier wordt gemaakt van houtvezels die onder andere cellulose en lignine bevatten. Naarmate papier ouder wordt, breekt een deel van die stoffen langzaam af. Bij dat afbraakproces komen vluchtige organische stoffen vrij, heel kleine deeltjes die via de lucht je neus bereiken.
Die deeltjes hebben ieder hun eigen geur. Sommige doen denken aan vanille, andere aan licht zuur fruit of aan een beetje muffe kelder. De mix van al die geuren samen maakt de typische geur van een oud boek. Hoe ouder het boek en hoe minder goed het is bewaard, hoe sterker die geur vaak wordt.
Waarom ruikt het ene boek sterker dan het andere?
Verschillende soorten papier
Niet ieder boek is van hetzelfde soort papier gemaakt. Oudere boeken kunnen meer lignine bevatten, een stof die sneller veroudert en verkleurt. Daardoor worden de bladzijden geler en komt er meer geur vrij. Nieuwere boeken, of duurdere uitgaven, zijn vaak van zuurvrij papier. Dat veroudert langzamer en ruikt daardoor ook minder intens.
Ook de lijm en de inkt spelen mee. Sommige lijmsoorten gaan na jaren sterker ruiken, terwijl andere juist vrijwel neutraal blijven. Inkt kan eveneens stoffen afgeven die je ongemerkt meeneemt in de totale geurbeleving.
Invloed van omgeving en opslag
Waar en hoe een boek heeft gelegen, maakt veel uit. Boeken die jarenlang in een vochtige kelder of op een koude zolder hebben gestaan, nemen geuren uit de omgeving op. Denk aan vocht, stof, soms zelfs een vleugje schimmel. Dat kan de geur verdiepen, maar ook minder prettig maken.
Boeken die in een droge, goed geventileerde kamer op een plank hebben gestaan, ruiken vaak milder en ‘schoner’. Toch blijft ook daar het natuurlijke verouderingsproces doorgaan, waardoor na verloop van tijd die herkenbare, zachte boekengeur ontstaat.
Waarom vinden veel mensen die geur zo fijn?
Dat we de geur van oude boeken zo prettig vinden, heeft niet alleen met chemie te maken, maar ook met herinneringen. Geur is sterk gekoppeld aan ons geheugen. De geur van een oud boek kan je terugbrengen naar een schoolbibliotheek, een vakantieadres of de boekenkast van je grootouders. Zo wordt een alledaagse geur ineens een toegangspoort tot persoonlijke verhalen.
Daarnaast straalt een oud boek iets uit wat in het dagelijks leven steeds zeldzamer wordt: rust en traagheid. In een wereld vol schermen, meldingen en snelheid herinnert de geur van papier aan een tijd waarin je gewoon een bladzijde omsloeg en even nergens anders hoefde te zijn. Misschien maakt dat die geur wel zo bijzonder.
